Yanıltıcı doğruluk – Ekonomim

İş ayrıntılarında az kullanılan kelimelerden biri ‘bilmiyorum’. Hâlbuki süreci, bırakma sonucu, olasılıkları içerenleri söylemek bile cüretkar olabilir. Risk ve belirsizliğin farkını bilmeyen firmarar ‘yanıltıcı doğruluk’ girdabına kapılabilirler.

‘Bilmiyorum’ koşullarından yararlanmanın çeşitli sebepleri var.İlk düşünceden gelen, bilgisiz veya yetersiz görünmekten korkmak… üstelik pek çok kişi için özellikler, hatta belki de sahip olunan fazla güç, sahip olduğun bir güç göstergesi. Ancak olayın şahsi egodan daha derin sebepleri olduğunu düşünüyorum. biri zihinsel, diğeri kültürel…

Zihnimiz yaşamaktan rahatsız olur. Büyük iktisatçı Keynes ‘temel, bilgi’ demek yerine geçici, çözümleyici çözümler üreterek kendine güven telkin etmeye başlar. Netice, ‘biliyormuş gibi yapmak’ olur. Bunun sonucunda, köşemizde daha önce elektriğinin Dunning-Kruger etkisine kadar ilerler: Bilgi düzeyi düşük olanlar, kendi eksikliklerinin farkında olmak için bildiklerini varsayarlar ve hareketlerle urlar; Bilgi düzeyi yüksek olanlar temkinli, hatta zayıf görünüyorlar.

Bazı kültürlerde/ hayatta/ organizasyonlarda bilmemek sürecinin bir parçası veya işlemli bir durum değerlendirmesi olarak değil, zaaf olarak görülür. Öngörülebilir dönemler bu doğru da olabilir. Ayrıca eski şehrin daha iyi bir manzarasına sahip olabilirsiniz, daha iyi bir resmine sahip olacaksınız ve bunun için para ödemeniz gerekecek.

Risk ve tedbir kritik öneme sahiptir. Risk, tahmin edilebilir ve hesaplanabilir bir geleceğin olduğu durumlar; yani sonuçları tam olarak bilemeyiz, ancak bu sonuçların olasılıklarını biliriz ve hesaplayabiliriz. Mesela bir zar atarken ‘dört’ gelmeyeceğini bilemeyiz ancak bunun olasılığının altıda bir olduğunu bilebiliriz. Belirsizlik, öngörülemez durumlar; Yani hem sonuçlar hem de bu sonuçların olasılıklarını bilemeyiz. Hesap hesabı mümkün değildir. Mesela, anlık zekânın şirketimizin cirosunu üç yıl sonra ne kadar artıracağını bilemeyiz.

Bu noktada bir uyarıda bulunayım. Belirsizliğin tam olarak yönetilemeyeceği, kişi ve kurumların sanki tüm değişkenler ölçülebilirmiş gibi ekstra detay ve kesin tahminlerde bulunup bulunmadığına girerler (‘yapay zeka iş gücü gücü de 23,6’sını yok edecek’). Bu yanıltıcı doğruluktur. Gerçek hayatta kalma belirtileri ve karmaşık dinamiklerin ayrıntıları, sahte bir güvence oluşturur. Aman dikkat!

Peki, ‘bilmiyoruz’ deyip miskin miskin oturacak mıyız? Elbette ki hayır…

Riskler için (bu fırsatlar da olabilir) olası senaryoları değiştirebilir ve biri için yaşayabiliriz. Örneğin, döviz değişimini azaltmak, cirodaki ihracat ödemesini artırmak veya yeni arazide fabrika çıkışını almak.

Belirsizlikleri için özetleyici bir yaklaşım gerekir. Mesela çeviklik. Bu durumda güzel vakit geçirecek, olanın hayatta kalmasını çocuğunuza uyarlama fırsatına sahip olacaksınız. Hantal idari yapılar değil, hızlı işleyen işlemler/yapılar oluşturulur. Mesela çeşitlendirmek. Belirsizlik ortamında tek bir pazara, ürüne, tedarik zincirine veya tek tip kişilerden oluşan ekiplere bağlı intihardır. Mesela dayanıklılık. Farklı senaryolarda ayakta kalabilecek mali dayanıklılık elzemdir. Mesela değişimleri hızlı hissediyorum. Verileri hızla alma ve veriyle karar alma yeteneği, şirketin rakiplerinin çok önünde ilerler. Ancak en önemlisi, tüm kardeşlerle kalıcı ve güvene dayalı ilişkilerin kurılabilmesi gerekir. Belirsizliğe ancak bu kuvvette bağlar dayanabilir.

Bildiklerinizi ve bilmediklerinizi ayırdığınızı ve sürekli öğrendiğiniz bir hafta diliyorum.