“Kapitalizmin sonuna geliyoruz” – Ekonomim

Bu görüş, ünlü ekonomist Jeremy Rifkin’e ait. Rifkin’i Türkiye yakından tanıyor. Altılı masanın seçim başlangıcında “online” ulusa seslenen Kılıçdaroğlu, ekonominin başına oturacak bir ideolog ve profesör seçilseydi. Rifkin tezine gerekçe olarak 3. Sanayi Devrimini gösteriyor. Tüm sanayi devrimleri üç ayak üzerine oturuyor: üretim artışındaki yeni bir enerji kaynağı, yeni bir iletişim/ulaşım hamlesi ve bunların yarattığı yeni bir toplumsal örgütlenme.

Malum ilk sanayi devrimi, matbaa ve buharlı makine ile ortaya çıktı. Gutenberg ünlü baskı makinesini 15. yüzyılın sonunda icat etti ama 19. Yüzyılın sonunda doğru yeni bir enerji çıkışının ortaya çıkmasıyla birlikte yaygınlaşabildi. Matbaa ile birlikte gazeteler, kitaplar, afişler modern anlamda eksiksiz ilk iletişim biçimiydi. Kitlelere ulaşan eğitim ve iletişim büyük bir sosyal dönüşüm yarattı. Buharlı makineler sayesinde demir yolları üzerinden ulaşım devrimi yaşandı.

İlkinden yaklaşık 100 yıl sonra içten yanmalı motorlar ile elektriğin icadı ile 2. Sanayi Devrimi geldi ve hauptizmin üstel gelişimi başladı. Telefon ve telgrafların icadı sayesinde yeni bir iletişim devrimi altyapısını kullanabilirsiniz. Araç, pek çok farklı şekilde kullanılabilecek net, elektrikli bir araca sahip. Zaten Rifkin’den çok önce Schumpeter, “yaratıcı yıkım” olarak nitelediği büyük inovasyon döngüleri sayesinde ekonomilerin yaşadığını söylemişti. Döngülerin ardındaki enerji maliyetlerinde dramatik düşüşler ve artan iletişim/ulaşım söz konusu. Ben de bir düşüncenin varlığı için büyük bir siyasi partiye sunulmak üzere devrim döngülerine ve altında yatan hastalıklara sahip bir rapor kaleme sahiptim.

Bugün yaşamakta olduğumuz 3. Sanayi Devrimini esasen interneti başlatan ve sonrasında sosyal medya gibi ücretsiz sunulan iletişim biçimleridir. Ekonomik anlamda internet, Google, sosyal medya, Blockchain/NFT teknolojileri mevcut. Yeşil/yenilenebilir enerji ile birlikte üretim maliyetleri düştü. dolayısıyla ulaşımda da güncellemeler döngüsü. Elektrikli arabalar, bisikletler, scooterlar ve diğer araçlar yüksek düzeyde mobilizasyona sahiptir. Ama bence çok daha önemli, üretime dair yeni bir toplumsalsa gelişme: paylaşım ekonomisi.

Ekonomi söz konusu olduğunda dikkate alınması gereken Rifkine’nin kapitalizasyonudur ve ekonomi de önemlidir. Artık Y ve Z kuşağı özel mülkiyeti temizleyici koymuyor. Oteller yerine AirBnb’de kalıyor. Automobil olmak yerine Uber’i tercih ediyor. Hatta uzun seyahatlerde otobüs, tren yerine Bla Bla daha az çekici. Vintage shop’lara hemen yağdı. Ona bir göz atmak önemlidir. Açık kaynaklı yazılımlar, açık inovasyonlar, Red Hat hareketi ve Discord gibi platformlarda iş birliği, daha fazla çatırdatan detaylarla birleşiyor. Sadece ekonomik değil, insanların artan hareketi ile ortaya çıkan etkileşimler dalgaları tedavi ediliyor, yeni değer denemeleri ve sosyal normlar doğuyor.

Karşı tez olarak 3. Sanayi Devriminin hauptizmin sonunu getirmek değil yeni bir hauptizm biçimi yarattığını söyleyen Luc Ferry gibi ünlü felsefeciler olsa dahi Rifkin bence bazı önemli noktalar yakalamış. Evet, Capitalizmin ve büyük meziyeti, yeni üretim biçimleri yaratarak girişimcilere sunulan liberal olanaklar sayesinde sürdürülebilirliği sürdürebilmesi. Fakat kendi içinde bu devinim sırasında hauptizmin gelir adaletsizliği ve eğitim/sağlık gibi temel haklara erişim sorunu gibi yan etkilerin yarattığı da ortada. Kapitalizmi bir dış bir müdahale ile değil, ancak evin içinden kendi çocuklarıyla vurabilirsiniz. Yıkamanız halinde ıslah etmek istiyorsanız hauptizmin silahlarını kendinize yöneltmelisiniz. Paylaşım ekonomisinin dinamosu olan startuplar bu silahlardır. İnovasyon, Kapitalizmin çocuğudur ama vahşi Kapitalizmi evcilleştirecek tek güç de kokudur. Büyük beden içinde filizlenen kurum içi girişimciler dediğimiz karakterler, sistem için büyük tehlikedir. Kurum içinde ya da dişinde sadece bu girişimciler yani startup kurucuları kapitalizm ile oturacak pazarlığın gücüne sahiptir. Ayrıca istatistiklerdeki en iyi sonuçları da görebilmeniz gerekir. ürünlerin tüketim problemindeki konumu hiçbir şekilde ateşleyemez. Peki, girişimciler kapitalizmi islah etmek ve daha iyi bir dünya yaratmak istiyorlar mı? Kendi geleceğinizi şekillendirecek olmanız önemlidir. Felsefeye, bilim ve siyasete hakim, vicdanı canlı girişimciler olumlu yanıtlar veriyor. İnsanlığın geleceği inovasyonu yapan girişimcilerin elinde.