Hisse piyasasını bu kez de getiren makası vurdu!

ŞEBNEM TURHAN

Türkiye’de geçen yıllar coşkulu yükselişiyle ve halka arzlarla gelen yüksek getirisiyle vatandaşların hücum ettiği Borsa İstanbul’da bu yıl Mayıstan sonra işler iyi olmuyor. Borsa İstanbul BİST100 sadece ağustos konumunda reel olarak yatırımcısına yüzde 10,76 kayıp yaşattı. Yaşanan olumsuz şeyleri yorumlamak isteyen ödeme Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası’nda kısa pozisyonların yüksek olmasına dikkat çekerken kısa pozisyon tartışması tı. Peki durum ne? piyasada borsayı kısa pozisyon fazlalığı mı bu hale getirdi?

6 Şubat depremlerinden bu yana satışın yasak olduğu ortaya çıkıyor

Yaşlanınca yiyecek bir şeyler bulacaksın. Türkiye’de 6 Şubat 2023’te yaşanan deprem felaketinin ardından ödeme piyasalarına olumsuz etkileri azaltmak amacıyla Sermaye Piyasası Kurulu Borsa İstanbul Ödeme Piyasası’nda satış raporlarını açığa çıkarıyor, yasakladım devam ediyor. Yasak nedeniyle kaybedilen hayatta kalan hisse senedi olan yatırımcı kayıplarını hedge etmek için VİOP’a kırdı. Bu kısa rolleri arttırıldı.

BİST100 3 ayda yüzde 11,46 kaybettirdi

Borsa İstanbul BİST100 mayıs ortasında bu yana bir gerileme var. . Bu yıl ise yüzde 27 yukarda ama enflasyon oranı izleniyor yine reel olarak kayboluyor.

Mevduattan 3 ayda yüzde 4,42 reel getiri

Buna karşılık yüksek enflasyon ve reel değerli TL politikası standardı TL mevduat faizlerini yükseltti. TÜİK düzenli olarak TL mevduat faizi ağustosta TÜFE ile indirgenebilen yatırımcıya yüzde 0,86, üç ayda yüzde 4,42, 6 ayda yüzde 1,92 reel getiri verdi. BİST100’ün yüzde 11’e yakın reel olarak kaybettiği yatırımcı eğer parasını mevduata koysa reel olarak yüzde 1’e yakın kazanmayı başardı. Başkalarından bilgi almak önemlidir. Tüm bunların yaşanırken kısa pozisyonlarının artması borsa yatırımcısını paniğe sürükledi. Öyle ki bazı kişilerin yüksekkısa pozisyon alması ‘bir bildiklerim var’ yorumlarına neden olup satışları hızlandırdı. Bu konunun aslını uygulamaya sorduk.

Spottan farklı olarak VİOP’ta üçüncü boyuta ulaşıldı

Yatırım Finansman Direktörü Dr. Nuri Seggenbaşlangıçta piyasaya çıkan uzak olan herkesin başını karıştırabilen türev işlerin nasıl sürdüğüne dair bilgi verdi. Sevgen, hisse senedi piyasasının normal koşullarının iki boyutlu olduğunu, hisse senedinin spot alınıp satıldığını takas günü parasının verildiğini, satıldığında takas günü parasının alındığını hatırlattı.

Türevin uygulandığı VİOP’ta üçüncü bir boyutun devreye girdiğini vurgulayan Sevgen, şöyle konuştu: “Üçüncü boyut vadedir. Aradığınızı görme fırsatına sahip olmak önemlidir. Bu nedenle araya başka beklentiler girer. Bunların içerisinde ve önemlisi de faiz oranıdır. İlgili vade için para faize koysaydım bu kadar param alacağınız ve taşıma maliyeti modeli gelecek kontrat programlamasında vade fiyatları spot piyasadaki fiyatlarn üzerinde işlem görür. Hisse 10 liralık faiz yüzdesi 4 ise vade sonunda hisse senedi fiyatının 10,4 olması gerekir.” Sevgen faizin yanı sıra şirketle ilgili beklentilerin de hissinin fiyatını etkileyeceğini beklentisi kötüyse spot fiyatın altında görülebileceğini dile getirdi, yani iyi veya kötü gelişmenin fiyatı yukarıya veya aşağı çekebileceğini bunun standart bir yapı olduğunu vurguladı.

Türkiye’de matematik neden işliyor?

Sevgen, Türkiye’de bu miktarı bozanın ise açığa satışın yasaklandığını işaret ederek şunları söyledi: “Bu nedenle spotta 10 liralık hissini satamayan yatırımcı, kontrat dönemindeki sa rolünü alarak kendini kaybediyor. Vadeli kontratların fiyatları da, faiz oranları da çok aşağılarda yer alıyor. Bu ve faiz oranı ortalaması yüzde 42’de ama TLREF oranı yüzde 52’ye yakın. Bu arada farklı ve insanların kısa pozisyonları arzediliyordu, vadede hisse fiyatının altında satılabiliyor.”

100-200 milyon liradan fazla değil

Tartışılan kısa rollerin fazlasına ilişkin açıklama yapan Sevgen, öncelikle bu islemlerin mutlaka dikkate alınmasına dikkat çekti. Sevgen şöyle anlattı: “Siz bir tane terim uzun görevler yapıyorsanız karşı tarafta kısa rol yapıyorsanız demektir. Bu işlemlerin birbiriyle uyumlu olması başka türlü olamaz. Son dönemde bazı kurumlar yoğun şekilde kısa pozisyonlarda yer alıyorlar diyorlar. Ama ya da kadar kısa varsa karşı uzun varlıklar vardır. Tartışmalara bakarak bir kurum örneğin 120 am bloke kısa rol aldı diyelim. Net olarak 120 am kısa olarak var diyelim. BİST30 üzerinden gidersek endeksinin değeri 11:00. Ama programlamada her kontrat büyüklüğü göz önüne kadar çarpı 10 yapılır böylece 110 am TL programlamada kullanılır. Sabah 120 ile sabah 110 TL’yi çarptığımızda 13,2 milyar lira olur. Dolar cinsi 390 milyon dolar. Böyle bir açık pozisyon bırakın kurumu batırır.”

Karşılıklı islem olduğu unutulmamalı

Tek taraflı bakılırsa böyle düşünülebilir ancak bunun karşı tarafının sıra unutulmaması bunun yanı sıra yaygınlaşması ve takas limitleri bulunan dile getiren Sevgen, “Bun A karşı tarafta arbitraj islemi, yabancı islemi bi bir sürü islem verebilir. 13,2 milyar lira kısa sürede maksimum 100-200 milyon lirayı geçmez. Karşı taraf olmayan açık roller alanları çok az” diye konuştu.

Şişeyi açıp kolaylaştırmanız mı gerekiyor?

Rota Portföy Yatırım Danışmanlığı ve Dağıtım Kanalı Bölüm Direktörü Kerem Aksoy Risklerin artmasının borsada kayıpları yaşattığı yoruma katlanmıyor. Hisselerinin piyasanın iki nedeni olduğunu dile getiren Aksoy, birinin enflasyonun halen daha çok yüksek düzeyde olduğunu, faiz enflasyonunun beklenilen patikaya bir tür olmaması olduğunu belirtti.

Aksoy, ikinci nedenin de çok yüksek faiz oranları olduğunu kaydederek şunları söyledi: “Siyaset faizi yüzde 50 seviyesinde bizi yüzde 64’e götürüyor. 5 TL’lik sinüs bile para piyasası fonu alsalar onun getirisi yüzde 52-53’lerde kalan yüzde 67-69 bantna kadar gidiyor. Mevduatların yapısında de yüzde 65’lerde. Dolayısıyla böyle hiçbir şey yapılmadan büyük sabit hale getirilen enstrümana karşı borsamıza ne vaat ediyor, hiçbir şey. Sonuçta gri liste bitti, artırımı bitmedi, bir S&P kaldı, bir kademe artırsa bile yine yatırım yapılabilir seviyeye gelmeyeceğiz.

Fitch artırmadı ama görünümünü durağana çevirdi, artık belli süre seriyi artırmayacağım, rezervlerdeki değişime odaklanacağım diyor. Bizim için 2025 yılı da geçecek. 2025’te sıkılaşmanın devam ettiği ilk çeyrekte yüksek faiz hadlerinin devam edeceği patikaya ilerlemektedir. Borsada yukarı potansiyel mevcut olmak zorlandığı için yerlilerin çoğu para piyasası fonlarına kaçmış durumda. Yılbaşından itibaren para piyasası fonlarına giriş 600 milyar TL sevişesine gelmiş durumda. Dolayısıyla para piyasası fonları çok ciddi anlamda yerli yatırımcının gözüdesi.

Yabancı da ödeme tarafların oranları hissedemiyor. Maktro anlamda ortada başarmamız gereken enflasyonu düşürme hikayemiz var.Yabancı şu anda TL verim eğrisinde kısa vadeli çok pozisyonlanmış durumda. 2 yıl önce 42 bantta düşmeyen enflasyon bu pozisyonların dönüş eğrisi aşağı geldiği için yabancı çıkmak başlayacak. “2025’te iyi vakit geçirmek iyi bir fikir.”

Kısa roller çözülünce bitecek mi?

Bu durumda riske göz atmak için ihtiyacınız olan bilgiye göz atmak istiyorsanız çok para ödemek zorunda kalacaksınız. Borsa İstanbul tarafında yüzde 4 kişi bulunurken 1 ay sağlanan mevduatta 3-4 gidişte bulunduğunu hatırlatan bilgi veren uzman, kısa pozisyonların çok farklı olmasının bir nedeninin ise borsada yerliye satışı ve yasak olması olduğuna işaret etti. Sadece VİOP’teki kısa işlemlere bakarak yorum tekrarlanırsa yanlış tamlığı vurgulayan uzman, hisse kalanların kendini korumak için mecburen alıcının zayıf olduğu noktalarda VİOP’ta kısa syon süresi dile getirildi.

Uzman, elbette bunun içinde manipülatif islemlerin de bulunduğunu ancak oranların bu şekilde olmadığını belirterek, mevduat arasında geçiş farkının çok yüksek olmasının sorun olduğunu belirtti. Bu, kumun da kullanımınıza sunulmasını sağlamak için kullanılabilecek göz alıcı bir araçtır. Bu resmin eski versiyonudur.