Daha iyi bir deneyim yaşamak mümkün mü?

Ahmet Arslan

CPA, MBA / İÇ DENETÇİ

Kamuda yapılan bazı ihalelerin çeşitli seçeneklerinin iptal edilmesi mümkündür. Bununla birlikte, makamlara kayıtlı iptal yetkisi, bazı idareye yakın tutulan kişilerin ihaleye katılmaları veya ihalelerde en uygun teklif vermeleri halinde gizli kişilerin ihale biışılmaları kastıyla (keyfi olarak) da kullanılabilir.

Tasarruf rejimine ilişkin olarak 17.05.2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nde Genelge ükümlerine aykırı kamu ihalelerinin iptalinin öngörülmekle bir likte bu durum ihalelerinin keyfi şekilde iptal edilmesi de mümkün değildir.

Bütün bu ihalelerin hangi hallerde hangi gerekçelerle iptal edilebileceğinin irdelenmesi gerekmektedir.

1. İhaleler hangi asamalarda iptal edilebilir?

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre; ihalelerin iptali şu asamalarda mümkün olabilir:

1- İhale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi

2- İhalede bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalelerin iptal edilmesi

3- İhaleden sonra ihale yetkilisi tarafından ihalenin iptal edilmesi.

Aynı durum 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında yapılan ihaleler için de söz mevcuttur.

Söz konusu aşamaların idarenin dışında ihalelerde bırakılan kişiyle sözleşmelerden kaçınma şeklinde ihalelerden vazgeçilmesi durumu da ortaya çıkabilmektedir.

1.1. İhale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi

İdarenin gerekli görüldüğü veya tekliflerin dokümanında yer alan belgelerde ihalelerin yapılmasına melek olan ve bileşenlerin mümkün olmayan hususların bulunduğu tespit edilen hallerde ihale saatinden önce ihaleler iptal edilebilir. Bu durumda, iptal şartı belirtilmek suretiyle ihalenin iptal edildiğine dair açıklamalara hemen duyurulur. Bu aşamaya kadar teklifler verilenlere ihalelerin iptal edilmesi ayrıca tebliğ edilir.

İhalenin iptal edilmesi halinde, verilmiş olan bütün teklifler reddedilmiş sayılır ve bu teklifler açılmaksızın iadelere iade edilir.

İhalenin iptal edilmesi nedeniyle işletmelerce idareden herhangi bir hak talebinde bulunulamaz.

1.2. Bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalelerin iptali

İhale komisyonu karar kararı idaresi, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal ederek serbest bırakır. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün Iseklilere son verilir. Kırmızımsı film penceresinde doğru bilginin olması önemlidir. Ancak idarelerin talepte bulunmaları halinde, ihalenin iptal edilmeyen taleplerini talep edenlerin beyanlarına bildirilir.

Aşağıdakiler şu şekilde yapılabilir:

“…Tekliflerin yaklaşık maliyete kıyasla çok yüksek olması veya yaklaşık maliyete göre çok yüksek olmamasıyla birlikte mevcut ödeneğin verilen teklifleri karşılayamaması, Kanunun temel planlarına uygun olmayan komisyonun durumların testi gibi, ihale yetkilisinin onayından önceki herhangi bir zamanda ihalelerin kararı idareye paralel bir şekilde ihaleleri iptal etme yetkisi verildi, buna ilişkin hükümler düzenlendi…”

1.3. İhale yetkilisi tarafından ihalenin iptali

Ihale yetkilisi, (ihale) karar tarihini izleyen en geç 5 iş günü içinde ihalelerin yapılmasını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmeyi iptal eder.

İhale; Kararın onaylanması halinde geçerli, iptal edilmesi halinde ise hükümsüz sayılır.

1.4. İhale üzerinde birakılan kişiyle sözleşme yapmaktan kaçınılması

4734 sayılı Kanun’a göre ihale kararının kesinleşmesinden sonra yapılması gereken şey ihalelerin üzerinde bırakılan kişiyle sözlüleşme imzalanmasıdır.

Her ne kadar söz konusu kanuna (Md. 42, MD. 45) göre, idarenin üzerinde ihale bırakılan kişiyle sözleşmede yer almakta olup, idarenin bundan kaçınması durumu da söz konusu olabilir. İdarenin ihalelerde bırakılan kişiyle sözleşmeden kaçınması halinde söz konusu kişi sadece teminat vermek için yaptığı belgelendirilmiş giderleri istemeye hak kazanır. Söz konusu gider bedeli idareden herhangi bir hak talebinde bulunamaz. Bununla birlikte, sözleşme paylarının görev ve yetkisinin dağıtılmasının yani belli bir şahsın zararını veya yararını hedef almasının tespit edilmesi halinde kamu görevlilerinin reklamı ile ilgilenip ilgilenmediğimden emin değilim. Bu düzenli, örnek koşulların kapsamını yerine getiremez ve buna bağlı olarak yaptırımlara maruz kalacak olan kişiyi gizleyen bu muhasebe ve yaptırımlardan ak için idarenin kendisiyle sözleşme yapmaması tipik bir adli ve mali sorumluluk aralıklıdır.

2. Tasarrufun genel kullanımına aykırı olan ihalelerin iptali

Tasarruf tasarrufuna ilişkin olarak 17.05.2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nde şu hüküm yer almaktadır:

“Bu Genelgenin yayımlandığı tarih itibarıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından sözleşmesi imzalanmamış tüm mal ve hizmet alımları ile yapım işleri ihaleleri gözden geçirilecek bu Hükümler’e uygun olmayan ihaleler iptal edilir.”

Söz konusu hüküm ihale kararının ihale yetkilisi, onaylanmasından sonraki aşamalarda ihalelerin iptalinin kapsadığı ve ihale kararının ihale yetkilisi olduğundan beri onaylanmasının yani ihalenin kesinleşmesinden sonra ve ancak özleşmenin imzalanmasından önceki ashamada ihalenin iptalinin yani idarenin sözleşmeden vazgeçmesini.

Bu tasarruflu, tasarruflu genelgesine aykırı ihaleler şunlardır:

– İzin alınmasından hizmet binası, lojman veya sosyal tesisin hazırlanması, kiralanması, bu amaçla arsa veya arazinin satın alınması,

– İzin alınmasından taşıt aracının alınması,

– İdareyi ve faaliyetlerini tanıtmaya yönelik rapor, kitap, dergi, bülten ve benzeri yayınların basılması,

– Zorunlu haller hariç olmak üzere büro malzemesi, makine ve teçhizat, tefrişat, bilgisayar ve donanım ile benzeri demirbaş alımı,

– Uluslararası toplantılar ile millî bayramlar hariç açılış, konferans, seminer, yıl dönümü ve benzeri kutlama ve organizasyonlara ilişkin faaliyetlerin gezi, kokteyl, yemek ve benzeri hizmet alımı nedeniyle yapılması,

– Personel hizmetinin kaliteli olması,

– Devlet Malzeme Ofisi (DMO) tarafından karşılanabilecek diğer mal ve hizmet alımları.

Bununla birlikte, ihalelerin bu katkılarının iptal edilebilmesi yukarıda belirtilen durumların tasarruf uygulamaları genelgesinin yayımlandığı 17.05.2024 tarihinde ihale ilan ve şartnamesinde yer almadan önce bildirilmiştir. Genelgenin yayımlandığı sonra genel hüküm nazara alınmasından ihaleye çıkarılması, daha sonra ise ihalelerin ayrı tasarruf işlemleri genelgesine aykırı olduğu gerekçe gösterilerek iptal edilmesi Imal ve keyfi muamele olarak kamu görevlilerinin yasal olarak çalıştırılması başlatılır.

3. Daha iyi bir gün geçirmek mümkün mü?

Danıştay’ın emsal kararına ilişkin konuya velet; İhalelerin yapılması veya iptalinde kamu muhasebesi ve hizmet işlemlerinin hesabının yetkisinin kullanılması gerekir. İdarece takdir yetkisi kullanılan hukuken mevcut seçenekler arasında uygun olanın tercih edilmesi veya işlemin yapılmasının yapılması makul ve meşru olup olmadığına karar verdim. Kamunun ve hizmetin gerçekleştirilmesinin somutlaştırılmasında olayda gerçekleşip gerçekleşmediğinin denetlenmesi ise yargı yerlerinde yapılabilir. İhale işlemleri açısından takdir yetkisinin denetiminde, 4734 sayılı Kanun’un 5. maddesindeki temel ihalelerin gözetilmesi usulüne uygun olarak idare hukukuna hakim olan hukukî serbestliği, idari istikrar gibi ilkel erin de dikkate alınması gerekmektedir.

4734 sayılı Kanun’a (Md. 5) göre ihalelerin ilkelerinin temeli; şeffaflık, rekabet, esit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamu denetimi, özelliklerin uygun koşullarla ve zamanında karşılanması ve kamuya açık olarak verimli kullanılmasıdır.

Tasarruf edilebilirliğin ihalelerin iptali söz konusu ilkelerden “ihtiyaçların uygun koşullarla zamanında karşılanması” ve “kamu kadınların verimli kullanılması” ilkeleri ile bağlantılıdır. Bu nedenle, ihalelerin temel ilkelerine aykırı herhangi bir durumun olmaması örnek olarak ihalelerde en uygun bedelin piyasa rayiçlerine uygun olması halinde tasarrufla tahsisat gösterilerek ihalenin iptal edilmesi yasal ıdan sorun teşkil eder.

Sonuç;

Kamu ihaleleri ancak ihalelerin temel ilkelerine aykırı bir durum somut bir şekilde ortaya konulması halinde iptal edilebilir. Tasarruf seçenekleri genelgesinde yer Alan ayrıntıları zaten ihalelerin temel politikaları arasında yer alan Alan “ihtiyaçların uygun koşullarla ve zamanında karşılanması” ve “kamu finansal kaynakların verimli kullanılması” politikaları ile lantılıdır.

İhaleyi iptal etme veya sözleşme payının görev ve yetkinin arttırılmasının kullanılması, yani ihalelerin iptalinde belli bir şahsın zararları veya dağıtılmasının hedef alınması kamu görevlilerinin yasal olarak gerektirmesi.

Kaynakça

www.maliekonomim.com

Ahmet Arslan; Temel Mali Bilgiler, Eylül 2024, Ankara.