Onarım hakkı ne anlama gelir?

Akıllı telefon veya elektrikli süpürge iki yıldan daha eskiyse onarım genellikle zordur. AB, üreticileri sorumlu tutuyor: gelecekte eski elektrikli cihazları da onarmak zorunda kalacaklar.

Wilfried K., Dyson elektrikli süpürgesine yeni bir emme borusu almak için altı aydan fazla beklemek zorunda kaldı. İki yıllık garanti süresi dolduktan kısa bir süre sonra eskisi aniden bozuldu. Üreticiye yapılan çok sayıda arama ve e-posta başarısız oldu. Bazen “hafif bir gecikme”den, bazen “olağanüstü yüksek sipariş alımından”, bazen de “teslimat darboğazlarından” bahsediliyordu. Pek çok tüketici K. ile aynı şeyleri hissediyor.

2026 yazına kadar ulusal uygulama

Şimdiye kadar perakendecilerin ve üreticilerin, iki yıllık yasal garanti süresi veya garanti süresi dolduktan sonra arızalı cihazlarını onarmaya pek ilgileri yok gibi görünüyordu. Yedek parçalar için uzun bekleme süreleri, teslimat darboğazları veya bulunabilirliğin olmaması ve bazen yedek parçaların yüksek fiyatları çoğu zaman onarımları tüketiciler için çekici olmaktan çıkarmaktadır.

Bir AB anketine göre, tüm AB vatandaşlarının dörtte üçü aslında elektrikli cihazlarını atmak yerine tamir etmeyi tercih ediyor. AB artık bu ilgiyi uzun süredir devam eden onarım hakkı talebiyle karşılamak istiyor. Temmuz ayından bu yana yürürlükte. Almanya’da 2026 yazına kadar ulusal kanuna uygulanması bekleniyor.

Onarım hakkı ne anlama geliyor?

Yeni AB düzenlemesi ile tüketiciler, gelecekte iki yıldan daha eski olan arızalı elektrikli cihazları, eğer tamir edilebiliyorsa ve tamiri yeni cihazdan daha pahalı değilse, üreticiye tamir ettirme hakkına sahip olacak. Gelecekte çamaşır makinesi, cep telefonu ve elektrikli süpürge üreticilerinin stoklarında yedek parça bulundurması, bunları 15 gün içerisinde teslim edebilmesi ve “makul” fiyatla sunabilmesi gerekecek.

Ancak uygun fiyatı neyin oluşturduğunun yorumlanması gereken bir konu olduğunu ve daha iyi tanımlanması gerektiğini tüketici danışma merkezlerine talep edin. Federal Tüketici Örgütleri Birliği’nden Keo Sasha Rigorth, “Ekonomi bunu tüketicilerden farklı görüyor. Bunun daha somut hale getirilmesi gerekiyor, aksi takdirde üreticilerin istediklerini yapmasına yol açacaktır” diyor.

Hangi cihazlar etkileniyor?

Yeni AB düzenlemesi çamaşır makinesi, elektrikli süpürge, buzdolabı, kurutucu, akıllı telefon ve kablosuz telefon, tablet, sunucu ve veri depolama cihazları gibi cihazlar için geçerli olacak. Kulaklık, ekmek kızartma makinesi ve hatta kahve makinesi gibi küçük elektrikli aletler düzenlemenin dışındadır. Ancak AB’ye göre ürün listesi zamanla genişletilebilir.

Başlangıçta arabaların da dahil edilmesi gerekiyordu. Yedek parçalar için genellikle aylarca süren bekleme süreleri de vardır. Ancak bu AB tarafından reddedildi.

“Onarım hakkı” sayesinde daha fazla sürdürülebilirlik

Düzenlemenin amacı daha fazla sürdürülebilirliktir. Eşyaları tamir etmek yerine çöpe atmak çevreye zarar verir. Sonuç: AB’de her yıl milyonlarca ton elektronik atık. Yalnızca Almanya’da her yıl kişi başına on kilogramın üzerinde elektronik atık üretiliyor. Ve bu çok paraya mal oluyor. Çünkü arızalı cihazların değiştirilmesi gerekiyor.

AB Parlamentosu’na göre tamir yerine yeni alım yapan tüketiciler yılda yaklaşık on iki milyar avro zarara uğruyor. Bir sonraki sorun: Yedek parçaların bazen önemli ölçüde farklı fiyatları.

Çoğunlukla büyük Fiyat farklılıkları yedek parçalar için

Steffen Vangerow, yedek parçalar söz konusu olduğunda aşırı fiyat farklılıkları olabileceğini de biliyor. Tamirhanesinde Thermomix’lerden iPhone’lara kadar her şeyi tamir ediyor. “Çoğu durumda, cihazı onarmak yeni bir cihaz satın almaktan daha ucuzdur” diyor. “Ve aslında çevre için de neredeyse her zaman daha iyidir, çünkü cihazın tamamını değil de yalnızca küçük bir parçasını değiştirirsem çok daha az kaynak kullanılır.” Özellikle orijinal yedek parçalar ile diğer üreticilerin replika yedek parçaları arasında büyük fiyat farkları bulunmaktadır.

Bulaşık makinelerindeki bulaşıklıklara örnek: Bir Electrolux bulaşıklık, orijinal parça olarak Steffen Vangerow’a nakliye dahil 99,36 Euro’ya mal oluyor. Öte yandan başka bir üreticinin replikasının fiyatı yalnızca 54,75 avro, yani neredeyse yarı yarıya daha ucuz. Peki kalite? Uzman, “Benim için temelde hiçbir fark yok” dedi. Fiyat hariç. Electrolux’ün raporu şöyle: SWR-Fiyatlarının kaliteyi yansıtmasını talep etmek.

Başka bir örnek: çamaşır makinesinin kapı manşetleri. Bosch/Siemens makinesinin yedek parçasının fiyatı Vangerow’a 113,44 avro. Replika parçanın fiyatı orijinal parçanın yalnızca çok küçük bir kısmı olan 16,90 Euro’dur. Bosch/Siemens’e fiyat farkını sorduğumuzda orijinal üründe hala kelepçe halkalarının bulunduğunu söylediler. Bu doğru, ancak maliyeti yalnızca 17 avro civarında.

Bazı federal eyaletlerde onarım bonusu

Bu arada yeni düzenleme, AB devletlerinin onarımları teşvik etmek için en az bir önlem almasını gerektiriyor. Bunlar devletin onarım masraflarına katkıda bulunduğu sübvansiyonlar olabilir. Almanya’da henüz ülke çapında böyle bir onarım ikramiyesi yok.

Bununla birlikte, bireysel federal eyaletlerde halihazırda maliyet geri ödemeleri mevcuttur: Thüringen’de, elektrikli cihazların onarımı için 100 avroya kadar maliyet geri ödemesi. Saksonya’da ve son zamanlarda Berlin’de 200 avroya kadar var. Thüringen’de 2021 ile 2023 yılları arasında 33.000’den fazla onarıma mali destek sağlandı. Saksonya’da yaklaşık bir yıldır 20.000 civarındaydı.

Pek çok AB ülkesi halihazırda tüketicilere yönelik onarımları teşvik ediyor. Avusturya’da ülke çapında bir onarım bonusu vardır: ayrıca onarım başına maksimum 200 Euro. Çoğu ev elektronik cihazı ve hatta bisiklet için geçerlidir. Belçika, Hollanda ve İsveç gibi diğer AB ülkelerinde belirli onarımlar için daha düşük bir KDV oranı uygulanmaktadır.